Rouw verwerking bij kinderen
Ook kinderen rouwen, hoe jong ze ook zijn dat is een proces dat kortere of langere tijd duurt. Dat natuurlijke proces is noodzakelijk om het verdriet een plaats te geven en na verloop van tijd verder te gaan met het leven. Niet rouwen zou, net als voor volwassenen, ongezond zijn.

Het is dan ook de taak van volwassenen hen daarin te steunen of zelfs aan te moedigen.

BELANGRIJK OM TE WETEN
Kinderen laten verdriet zien in gedrag
Per leeftijd verschilt manier van rouwen
Praat met uw kind over het verlies

Kinderen rouwen op hun eigen manier
* Kinderen zijn niet steeds bezig met rouwen. Soms lijkt het zelfs alsof er niets is gebeurd. De wijze waarop een kind de dood en een verlies ervaart hangt af van de ontwikkelingsfase waarin het kind zich bevindt. Het belangrijkste is: op leeftijdsniveau eerlijk zijn en duidelijkheid geven.
* Kinderen kunnen vragen stellen die heel direct en zelfs confronterend kunnen zijn. Het is goed te proberen alle vragen, hoe vreemd ook, duidelijk te beantwoorden. Ook is het zaak hen gerust te stellen. Veel kinderen zijn bang nu ook zelf dood te gaan of hebben het idee dat zij de schuld van het overlijden zijn.
* Kinderen laten hun verdriet vaak zien in hun gedrag. Maar dat gedrag is niet altijd even gemakkelijk te herkennen. Soms uit het zich in gefrustreerd en agressief gedrag. Veel ouders en docenten zien dit niet (op tijd) als gedrag dat te maken heeft met het verdriet. Daarom corrigeren zij het kind steeds wanneer het dergelijk gedrag laat zien. Het is belangrijk dat opvoeders dit gedrag leren herkennen en er gepast mee omgaan. Laat het kind merken dat u weet dat hij of zij verdrietig is en probeer er samen over te praten.

Baby’s en peuters (0-3 jaar)
Kinderen van 0-3 jaar weten nog niet wat ‘dood’ is. Ze zijn zich niet bewust van het onderscheid met ‘levend’. Ze voelen het echter wel als bijvoorbeeld één van de ouders overlijdt. Ze missen de aanwezigheid, de warmte en de aandacht van die persoon. Als de kinderen liefdevol door anderen worden verzorgd kunnen kinderen makkelijk aan die anderen gaan wennen. Essentieel is dat zij zekerheid en bescherming ervaren.

Baby’s en peuters uiten hun rouw door bijvoorbeeld slecht te eten en/of te slapen. Kort na het overlijden van een dierbare (veelal een ouder/verzorger) hebben zij meer dan gemiddelde aandacht nodig. Rouwreacties komen niet per definitie direct na een overlijden voor. Het kan ook enkele weken of maanden duren voordat een reactie merkbaar is.

Kleuters (3-6 jaar)
Kinderen tussen 3-6 jaar kennen het verschil tussen dood en leven, maar beseffen nog niet dat de dood onomkeerbaar is. Ze kunnen dus vragen wanneer de overledene weer terugkomt of ze gaan op zoek naar de persoon.
* Er kan angst ontstaan dat ook andere dierbaren plots ‘verdwijnen’. Daardoor kunnen zij zich afhankelijk gaan gedragen.

* Verward en ‘baby-achtig’ gedrag komt vaak voor. Ook kunnen zij bang worden voor de dood, bijvoorbeeld wanneer de dood als straf gezien wordt.

* De beelden en/of fantasieën die kinderen van deze leeftijd van de dood hebben kunnen vele malen erger zijn dan de realiteit.

* Eerlijk antwoord geven op – soms zelfs bizarre – vragen is een vereiste. Er is geen reden het verdriet van volwassenen uit hun buurt te houden. Het kan goed zijn om de kleuter, zeker als er begeleiding is die zich speciaal met haar/hem kan bezighouden, mee te nemen naar de uitvaartplechtigheid.

Schoolkinderen (6-12 jaar)
Kinderen tussen 6 en 12 jaar kennen het verschil tussen dood en leven en beseffen de onomkeerbaarheid van de dood.

Tot 9 jaar kunnen ze echter nog moeilijk begrijpen wat het eind van het leven precies inhoudt. Ontkenning van de dood kan dan ook voorkomen. * * Vanaf 9 jaar dringt bij kinderen het besef door dat de dood onvermijdelijk is.
* ‘Zichzelf groot houden’ of ‘stoer willen zijn’ is vaak een reden om in eenzaamheid verdrietig te zijn. Bij deze leeftijdsgroep is het dus zeker van belang om de kinderen extra aandacht te geven en met hen te praten zodat zij hun gevoelens kunnen uiten.

* Vaak uiten kinderen van deze leeftijd zich ook op andere manieren zoals tekenen, knutselen of een rollenspel. Of de kinderen nou wel of niet oud genoeg zijn om zelf te beslissen over het wel of niet bezoeken van de uitvaart, het is raadzaam te adviseren wel te gaan. Daarmee kan (onder meer) getoond worden dat het passend is gevoelens rondom afscheid te delen.

Pubers (12-18 jaar)
Scholieren kunnen op dezelfde wijze op het overlijden van een dierbare reageren als volwassenen. Het is belangrijk om hen als volwassenen te benaderen. Problematisch aspect bij deze leeftijdscategorie is dat kinderen zich juist in deze fase van hun ouders losmaken. Als een van de ouders sterft, wordt dit ‘normale’ proces verstoord. Soms nemen kinderen volwassen zorgtaken over, ter ondersteuning van de achterblijvende ouder.
Kinderen in deze leeftijdscategorie zitten vaak middenin de puberteit. Dat kan gepaard gaan met verwarring en verzet. Het overlijden van een ouder kan de aanzet vormen voor schuldgevoelens over eerder gemaakte ruzies met die ouder. Dat kan het rouwen erg moeilijk maken. Ook laten zij niet altijd aan de buitenkant zien wat hen van binnen bezighoudt. Ruimte geven om hun gevoelens te uiten is erg belangrijk.

Hulp zoeken
Het rouwproces is een natuurlijk proces. Ieder kind beleeft het op zijn eigen manier. Voor volwassenen kan het zelfs een ‘rare, morbide’ manier lijken te zijn, bijvoorbeeld als kinderen ‘begrafenisje spelen’ tot favoriet tijdverdrijf verheffen. Toch hoeft er, ook bij dergelijke situaties, niets ernstigs aan de hand te zijn. Het kan een voor het kind normale manier zijn om het overlijden van een dierbare – een in feite abnormale gebeurtenis – te verwerken.
Ouders/verzorgers zouden kunnen overwegen professionele hulp in te schakelen als kinderen lange tijd neerslachtig blijven en na verloop van tijd geen zin krijgen in de dagelijkse gebeurtenissen.

Andere signalen kunnen zijn:

* het kind gedraagt zich lange tijd overdreven ‘kinderachtig’,

* de overledene wordt geïdealiseerd en geïmiteerd,

* het kind verliest interesse in leeftijdsgenoten of de schoolprestaties zakken in.

De workshop:

In de workshop zullen vooral theorie en praktijk passeren. Er wordt uitgelegd op wat rouw en verlies is bij kinderen, jongeren en volwassen en er worden een aantal handvatten gegeven hoe hiermee om te kunnen gaan. Hoe gaat u bijvoorbeeld het gesprek aan met een kind dat net een verlieservaring heeft meegemaakt?

Naast deze handvatten krijgt u ook een aantal ideeën aangereikt die u samen met het kind kunt inzetten na een verlieservaring. Deze ideeën kunnen als ondersteunend ingezet worden om het gesprek over verlies en rouw aan te gaan. Want wat als praten over verlies niet vanzelf gaat? Wat kan je dan doen om er te zijn voor het kind na een verlieservaring.
In de workshop zult u in ieder geval antwoord krijgen op deze vragen, uiteraard wanneer er nog tijd over is, zullen er ook vragen beantwoord worden die u zelf heeft ten aanzien van verlies en rouw.

Interesse?

Schrijf je in via info@gastouderbureau-bumblebee.nl